مطالعات تطبیقی در حوزه بیمه
فاطمه آزادبخت؛ ابراهیم یاقوتی؛ یوسف درویشی هویدا
چکیده
پیشینه و اهداف: راهکارهای پوشش ریسک از همان ابتدای تاریخ بشریت، در فرهنگ جوامع گوناگون بشری نقش مهمی داشته است. تا قرن چهاردهم میلادی، اصولاً پوشش ریسک به‌صورت انجمن‌های صنفی، تعاون و کمک متقابل وجود داشت و بیمه به شکل معامله و قرارداد مستقل مطرح نبود. پیدایش مفهوم بیمه از اوایل قرن چهاردهم میلادی و افزایش ریسک‌های مربوط به رشد و ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: راهکارهای پوشش ریسک از همان ابتدای تاریخ بشریت، در فرهنگ جوامع گوناگون بشری نقش مهمی داشته است. تا قرن چهاردهم میلادی، اصولاً پوشش ریسک به‌صورت انجمن‌های صنفی، تعاون و کمک متقابل وجود داشت و بیمه به شکل معامله و قرارداد مستقل مطرح نبود. پیدایش مفهوم بیمه از اوایل قرن چهاردهم میلادی و افزایش ریسک‌های مربوط به رشد و توسعة اقتصادی در زندگی روزمرة افراد، موجب معرفی نظام‌ها و الگوهای مختلف بیمه‌ای شده است. هدف این مقاله نیز تحلیل و مقایسة دو نظام بیمه‌ای متقابل و تکافلی مبتنی بر سازوکار اشتراک ریسک و استخراج موارد افتراق و اشتراک ساختاری و عملکردی و بررسی مزایا و معایب آنها، به‌منظور رفع شبهات و اختلافات منبعث از خلط معنا و مفاهیم این الگوها با یکدیگر است.روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی– تحلیلی، با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مطالعه اسنادی انجام گرفته است.یافته‌ها: بیمه‌های متقابل و تکافلی نمونه‌هایی از نظام‌های بیمه‌ای مبتنی بر سازوکار اشتراک ریسک هستند که نزدیک بودن مفاهیم تقابل، تعاون و تکافل باعث شده برای برخی این تصور اشتباه پیش بیاید که این نظام‌های بیمه‌ای یکی هستند و گاه به‌جای هم استفاده می‌شوند؛ به‌طور مثال برخی بیمة تکافل را همان بیمة متقابل یا تعاونی می‌دانند و پیدایش بیمه‌ای با عنوان تکافل از نظر آنان بیهوده و عبث است؛ یا در بسیاری از پژوهش‌ها بیمة متقابل را همان بیمة تعاونی می‌دانند، درحالی‌که مطالعات نشان می‌دهد که این الگوها با وجود داشتن شباهت‌هایی در هدف و برخی مفاهیم، از لحاظ ساختار اجرایی متمایزند و نقاط افتراق بسیاری دارند که وجود این تفاوت‌ها موجب کاربرد و انتخاب هر نظام بیمه‌ای متناسب با هدف، ویژگی و نوع پوشش ریسک‌هایی با جامعة هدف خاصی خواهد بود. بر این اساس در این پژوهش، پس از آشنایی با مبانی و مفاهیم دو نظام بیمه‌ای تقابل و تکافل، با بیان ساختار، ویژگی‌ها و نحوة عملکرد این دو الگوی بیمه‌ای مبتنی بر اشتراک ریسک، به‌منظور رفع شبهات منبعث از اختلاط مفاهیم و عملکرد و تشخیص جامعة هدف هریک از این الگوها به مقایسه و تحلیل آنها خواهیم پرداخت.نتیجه‌گیری: به‌رغم وجود شباهت‌هایی در دو نظام بیمه‌ای مورد مقایسه مانند هدف، تسهیم ریسک، تسهیم سود و زیان پذیره‌نویسی و سرمایه، حق‌بیمة عادلانه‌تر، عملکرد شفاف، کاهش هزینه‌ها و ... هریک از این نظام‌های بیمه‌ای دارای نقاط افتراق و مزایا و معایبی چون وجود محدودیت‌هایی در فعالیت، سرمایه‌گذاری، شرع، نوع پوشش، نحوة پوشش‌دهی ریسک و ... هستند که بیانگر این مطلب است که با وجود شباهت در سازوکار اشتراک ریسک هریک از این دو نظام بیمه‌ای جامعة هدف خود را دارند که افراد با توجه به نوع ریسک و اعتقادات یا مزایای خاص هر یک از این نظام‌ها، الگوی مناسب با هدف و ریسک خود را انتخاب می‌کنند و نباید وجود شباهت مفاهیم موجب خلط معانی و کاربرد این دو نظام بیمه‌ای مستقل شود که کارکردها و ساختار و ویژگی‌های خاص خود را دارند.
مطالعات تطبیقی در حوزه بیمه
فاطمه آزادبخت؛ ابراهیم یاقوتی؛ یوسف درویشی هویدا
چکیده
پیشینه و اهداف: مفهوم تکافل در فقه اسلامی، پیشینه‌ای به قدمت تاریخ اسلام دارد، اما به‌کارگیری تکافل در صنعت بیمه و در معنای اصطلاحی آن به حدود یک قرن پیش برمی‌گردد. فقهای امامیه، از زمانی که مفهوم بیمه در کشورهای اسلامی رواج پیدا کرد، دربارة آن به‌عنوان یکی از مسائل مستحدثه نظریه‌پردازی کردند. برخی بیمه را یک عقد مستقل مشروع دانسته‌اند ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: مفهوم تکافل در فقه اسلامی، پیشینه‌ای به قدمت تاریخ اسلام دارد، اما به‌کارگیری تکافل در صنعت بیمه و در معنای اصطلاحی آن به حدود یک قرن پیش برمی‌گردد. فقهای امامیه، از زمانی که مفهوم بیمه در کشورهای اسلامی رواج پیدا کرد، دربارة آن به‌عنوان یکی از مسائل مستحدثه نظریه‌پردازی کردند. برخی بیمه را یک عقد مستقل مشروع دانسته‌اند و برخی نیز جدای از مستقل دانستن یا ندانستن عقد بیمه، معتقدند که میتوان با مطابقت دادن بیمه بر یکی از عقود اسلامی وجه شرعی آن را تأمین کرد. نظرات این گروه از فقها، شباهت چشمگیری با تکافل مصطلح دارد. بر این اساس، هدف این مقاله، استخراج انگاره‌های فقهی تکافل از عقود معهود بیان‌شده در فتاوی بیمه‌ای این گروه از فقهای امامیه با توجه به شباهت آنها با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل است.روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی– تحلیلی، با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مطالعة سندی انجام گرفته است. جامعة آماری این پژوهش نیز فتاوی مراجع و نظرات فقهای امامیه است.یافته‌ها: برخی از فقهای امامیه، وجه شرعی بیمه را با عقود صلح، مضاربه، هبة معوض و ... تأمین می‌کردند که این عقود، شباهت‌هایی با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل دارند.نتیجه‌گیری: با استخراج انگاره‌های فقهی تکافل از عقود معهود بیان‌شده در فتاوی فقهای امامیه و مقایسة آنها با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل میتوان گفت که وجود عقودی مانند صلح معوض، هبة مشروطه، شرکت، مضاربه و ... در نظرات و فتاوی بیمه‌ای فقهای امامیه پذیرفته و تکرار شده و وجود شباهت‌هایی میان فتاوی فقهای امامیه و الگوهای تکافلی انکارناپذیر است. همچنین، عده‌ای از فقها علاوه‌براینکه عقد بیمه را تصحیح کرده‌اند، اضافه کردن مواردی مانند سود رساندن به مشتریان را به این منظور جایز دانسته‌اند، که هرچند با اصول بیمه‌ای رایج منطبق نیست، ولی منطبق بر اصول تکافل است.بر این اساس میتوان گفت که گویی علمای امامیه از همان ابتدای ورود بیمه به جوامع اسلامی، برخی از انگاره‌های تکافل را در فتاوی بیمه‌ای خود بیان کرده‌اند، اما چون اکثر آنها، عقد بیمه را در قالب عقدی مستقل مشروع می‌دانستند، اقبالی ازسوی فقها و بیمه‌گران به این انگاره‌های تکافلی صورت نگرفته است.
مطالعات تطبیقی در حوزه بیمه
حوریا حاجیان؛ اعظم زرجینی
چکیده
پیشینه و اهداف: با توجه به رشد روزافزون فنّاوری اطلاعات و کسب‌وکارهای مبتنی بر داده و روند رو به رشد اطلاعات در پایگاههای داده، صنعت بیمه نیز به‌عنوان یکی از کسب‌وکارهای یادشده با حجم انبوهی از اطلاعات ذخیره‌شده روبه‌رو است. این حجم انبوه دادهها شرکتهای بیمه‌ای را ملزم میسازد تا با شیوههای داده‌کاوی، دانش موجود ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: با توجه به رشد روزافزون فنّاوری اطلاعات و کسب‌وکارهای مبتنی بر داده و روند رو به رشد اطلاعات در پایگاههای داده، صنعت بیمه نیز به‌عنوان یکی از کسب‌وکارهای یادشده با حجم انبوهی از اطلاعات ذخیره‌شده روبه‌رو است. این حجم انبوه دادهها شرکتهای بیمه‌ای را ملزم میسازد تا با شیوههای داده‌کاوی، دانش موجود در پایگاههای داده را کشف کنند. ازسوی‌دیگر توسعة روشهای نوین داده‌کاوی و کشف الگوهای پنهان در پایگاههای داده به‌سرعت رو به افزایش است.روش‌شناسی: در این مقاله با هدف بررسی جامع بر کاربرد داده‌کاوی در صنعت بیمة دنیا، جدیدترین مستندات علمی مربوطه در چهار سناریوی مختلف شامل تحقیقات صنعت بیمه، داده‌کاوی در بیمه، کشف تخلفات و ریسک در بیمه از وب‌سایت علمی Web of Science دریافت و با رویکرد علمسنجی تحلیل و بررسی شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد رشد دادههای موجود در شرکتهای بیمه و شناسایی ریسک و فاکتورهای آن، شرکتهای بیمه و پژوهشگران را به بررسی روشهای نوین مدیریت پایگاههای داده و دادههای بزرگ و همچنین شناسایی ریسک و فاکتورهای آن با استفاده از شیوههای داده‌کاوی ملزم میسازد.یافته‌ها: بدین منظور برای تسهیل در تحقیقات پژوهشگران آینده و استفاده از مطالعات پیشین داده‌کاوی در صنعت بیمه، در این مقاله شبکة هم‌استنادی کشورهای مختلف و معتبرترین مجلات علمی براساس شاخص ارزیابی استناد به مقالات معرفی شده است.نتیجه‌گیری: در نتایج این مقاله فهرست مجلات معتبر علمی و موضوعاتی را که در هریک به‌طور تخصصی به آن پرداخته شده، ارائه کرده‌ایم تا مرور ادبیات جامع در این مقاة مروری مسیر مطالعات آینده صنعت بیمه را هموارتر سازد. همچنین رتبه‌بندی برترین کشورهای جهان که متمرکز بر مطالعات داده‌کاوی در صنعت بیمه بوده است، آورده شده و رتبة ایران در میان سایر کشورها نیز مشخص شده است. استفاده از مطالعات و مجلات علمی معتبر میتواند راه پژوهش‌های آینده را در پیشرفت این مطالعات در صنعت بیمة ایران را هدفمندتر کند.
مطالعات تطبیقی در حوزه بیمه
سید احمدرضا علوی دهکردی؛ مرتضی شهبازی نیا؛ محسن ایزانلو
چکیده
پیشینه و اهداف: در این مقاله سعی شده، دیدگاهِ قضات و نویسندگان حقوقی موافق و مخالفِ کارکردهای اصل جانشینی در بیمه مورد مداقه قرار گیرد و چالش‌های اساسی این اصل با نگاهی جامع متکی به آرای قضایی تحلیل شود.روش‌شناسی: پژوهش حاضر مطالعه‌ای تطبیقی است که با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مراجعه به متون قانونی و منابع مرتبط خاصه ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: در این مقاله سعی شده، دیدگاهِ قضات و نویسندگان حقوقی موافق و مخالفِ کارکردهای اصل جانشینی در بیمه مورد مداقه قرار گیرد و چالش‌های اساسی این اصل با نگاهی جامع متکی به آرای قضایی تحلیل شود.روش‌شناسی: پژوهش حاضر مطالعه‌ای تطبیقی است که با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مراجعه به متون قانونی و منابع مرتبط خاصه آرای قضایی تدوین شده است.یافته‌ها: عقد بیمه به‌عنوان یک ماهیت اعتباری و بیمه به‌عنوان یک صنعت، مبتنی بر اصولی است که مجموع آن، نهاد بیمه را شکل داده و آن را برای اهداف مورد نظر هدایت و راهبری می‌‌‌کند. ماده 30 قانون بیمه به اصل قائم مقامی اشاره کرده که یکی از اصول عملی حاکم بر بیمه‌های غرامتی است. به این بیان که اگر در اثر عمل زیان‌بار شخصی، خطر تحت پوشش بیمه‌نامه اتفاق افتد و از وقوع آن خطر زیانی ناشی شود، بیمه‌گر باید به جبران آن خسارت حسب عقد بیمه مبادرت نماید و در پی آن به سمت قائم مقامی از طرف بیمه‌گذار، برای بازدریافت مبالغی که پرداخته، حق رجوع به مسبب زیان را خواهد داشت. اصل جانشینی بیمه‌ای، تنها اصلی است که وجود آن مورد نقد واقع شده است. به‌عبارتی، نه تنها «اصل» بودن آن به عنوان یک ضرورت، بلکه اساس آن به مثابه یک مزیت، مورد تردید واقع شده است.نتیجه‌گیری: نتیجه حاصله نشان داد جانشینی در بیمه ضرورت دارد. تا جایی که با مسامحه میتوان این حق را در جایگاه یک "اصل" تفسیر کرد. هرچند عنوان اصل برای جانشینی با آنچه از اصول دیگر بیمه‌ای بحث می‌‌‌شود، تفاوت دارد. اما آنچه که مخالفین جانشینی خواستار آن هستند، اساساً عدم جانشینی در این عقد است؛ خواه در جایگاه یک اصل باشد و خواه در مقام حق باشد. جدال اصلی این دو دیدگاه بر سر مفهوم تقصیر نهفته است. ضرورت جانشینی برای بقای صنعت بیمه، کاهش هزینه‌ها و تهدید علیه رفتار مقصرانه از جمله استدلالات موافقان اصل جانشینی است. درمقابل تزاحم پوشش‌های بیمه‌ای، بی‌فایده طرح دعوای حقوقی، از بین رفتن مزیت و سودمندی بیمه و نهایتاً، خلاف اصل بودن اصل جانشینی در بیمه از استدلالات مخالفین است. نویسنده با نقد آرای بسیاری خاصه از حقوق کشورهای کامن‌لا به نظر موافقان البته با اصلاحاتی در اعمال اصل جانشینی است. به این بیان که توافق بیمه‌گران با یکدیگر جهت حصول نتیجه جانشینی (بازدریافت خسارات پرداختی) میتواند به طریق اداری صورت گیرد و اعمال قضایی و هزینه‌بر و بعضا طولانی اصل جانشینی حذف گردد. اگر مجموعه مقررات کامل برای جانشینی در جهت تسهیل بازدریافت مبلغ‌ها از عاملین حادثه مانند منع تردد خودرو قبل از پرداخت خسارات یا بررسی فوق‌العاده به پرونده‌های جانشینی بیمه‌ای و صدور تأمین خواسته بدون خسارت محتمل تهیه و تصویب گردد، میتواند مشکلات عمل بازدریافت خسارت را تا حد زیادی رفع نماید.
