مطالعات تطبیقی در حوزه بیمه
فاطمه آزادبخت؛ ابراهیم یاقوتی؛ یوسف درویشی هویدا
چکیده
پیشینه و اهداف: راهکارهای پوشش ریسک از همان ابتدای تاریخ بشریت، در فرهنگ جوامع گوناگون بشری نقش مهمی داشته است. تا قرن چهاردهم میلادی، اصولاً پوشش ریسک به‌صورت انجمن‌های صنفی، تعاون و کمک متقابل وجود داشت و بیمه به شکل معامله و قرارداد مستقل مطرح نبود. پیدایش مفهوم بیمه از اوایل قرن چهاردهم میلادی و افزایش ریسک‌های مربوط به رشد و ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: راهکارهای پوشش ریسک از همان ابتدای تاریخ بشریت، در فرهنگ جوامع گوناگون بشری نقش مهمی داشته است. تا قرن چهاردهم میلادی، اصولاً پوشش ریسک به‌صورت انجمن‌های صنفی، تعاون و کمک متقابل وجود داشت و بیمه به شکل معامله و قرارداد مستقل مطرح نبود. پیدایش مفهوم بیمه از اوایل قرن چهاردهم میلادی و افزایش ریسک‌های مربوط به رشد و توسعة اقتصادی در زندگی روزمرة افراد، موجب معرفی نظام‌ها و الگوهای مختلف بیمه‌ای شده است. هدف این مقاله نیز تحلیل و مقایسة دو نظام بیمه‌ای متقابل و تکافلی مبتنی بر سازوکار اشتراک ریسک و استخراج موارد افتراق و اشتراک ساختاری و عملکردی و بررسی مزایا و معایب آنها، به‌منظور رفع شبهات و اختلافات منبعث از خلط معنا و مفاهیم این الگوها با یکدیگر است.روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی– تحلیلی، با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مطالعه اسنادی انجام گرفته است.یافته‌ها: بیمه‌های متقابل و تکافلی نمونه‌هایی از نظام‌های بیمه‌ای مبتنی بر سازوکار اشتراک ریسک هستند که نزدیک بودن مفاهیم تقابل، تعاون و تکافل باعث شده برای برخی این تصور اشتباه پیش بیاید که این نظام‌های بیمه‌ای یکی هستند و گاه به‌جای هم استفاده می‌شوند؛ به‌طور مثال برخی بیمة تکافل را همان بیمة متقابل یا تعاونی می‌دانند و پیدایش بیمه‌ای با عنوان تکافل از نظر آنان بیهوده و عبث است؛ یا در بسیاری از پژوهش‌ها بیمة متقابل را همان بیمة تعاونی می‌دانند، درحالی‌که مطالعات نشان می‌دهد که این الگوها با وجود داشتن شباهت‌هایی در هدف و برخی مفاهیم، از لحاظ ساختار اجرایی متمایزند و نقاط افتراق بسیاری دارند که وجود این تفاوت‌ها موجب کاربرد و انتخاب هر نظام بیمه‌ای متناسب با هدف، ویژگی و نوع پوشش ریسک‌هایی با جامعة هدف خاصی خواهد بود. بر این اساس در این پژوهش، پس از آشنایی با مبانی و مفاهیم دو نظام بیمه‌ای تقابل و تکافل، با بیان ساختار، ویژگی‌ها و نحوة عملکرد این دو الگوی بیمه‌ای مبتنی بر اشتراک ریسک، به‌منظور رفع شبهات منبعث از اختلاط مفاهیم و عملکرد و تشخیص جامعة هدف هریک از این الگوها به مقایسه و تحلیل آنها خواهیم پرداخت.نتیجه‌گیری: به‌رغم وجود شباهت‌هایی در دو نظام بیمه‌ای مورد مقایسه مانند هدف، تسهیم ریسک، تسهیم سود و زیان پذیره‌نویسی و سرمایه، حق‌بیمة عادلانه‌تر، عملکرد شفاف، کاهش هزینه‌ها و ... هریک از این نظام‌های بیمه‌ای دارای نقاط افتراق و مزایا و معایبی چون وجود محدودیت‌هایی در فعالیت، سرمایه‌گذاری، شرع، نوع پوشش، نحوة پوشش‌دهی ریسک و ... هستند که بیانگر این مطلب است که با وجود شباهت در سازوکار اشتراک ریسک هریک از این دو نظام بیمه‌ای جامعة هدف خود را دارند که افراد با توجه به نوع ریسک و اعتقادات یا مزایای خاص هر یک از این نظام‌ها، الگوی مناسب با هدف و ریسک خود را انتخاب می‌کنند و نباید وجود شباهت مفاهیم موجب خلط معانی و کاربرد این دو نظام بیمه‌ای مستقل شود که کارکردها و ساختار و ویژگی‌های خاص خود را دارند.
مطالعات تطبیقی در حوزه بیمه
فاطمه آزادبخت؛ ابراهیم یاقوتی؛ یوسف درویشی هویدا
چکیده
پیشینه و اهداف: مفهوم تکافل در فقه اسلامی، پیشینه‌ای به قدمت تاریخ اسلام دارد، اما به‌کارگیری تکافل در صنعت بیمه و در معنای اصطلاحی آن به حدود یک قرن پیش برمی‌گردد. فقهای امامیه، از زمانی که مفهوم بیمه در کشورهای اسلامی رواج پیدا کرد، دربارة آن به‌عنوان یکی از مسائل مستحدثه نظریه‌پردازی کردند. برخی بیمه را یک عقد مستقل مشروع دانسته‌اند ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: مفهوم تکافل در فقه اسلامی، پیشینه‌ای به قدمت تاریخ اسلام دارد، اما به‌کارگیری تکافل در صنعت بیمه و در معنای اصطلاحی آن به حدود یک قرن پیش برمی‌گردد. فقهای امامیه، از زمانی که مفهوم بیمه در کشورهای اسلامی رواج پیدا کرد، دربارة آن به‌عنوان یکی از مسائل مستحدثه نظریه‌پردازی کردند. برخی بیمه را یک عقد مستقل مشروع دانسته‌اند و برخی نیز جدای از مستقل دانستن یا ندانستن عقد بیمه، معتقدند که می‌توان با مطابقت دادن بیمه بر یکی از عقود اسلامی وجه شرعی آن را تأمین کرد. نظرات این گروه از فقها، شباهت چشمگیری با تکافل مصطلح دارد. بر این اساس، هدف این مقاله، استخراج انگاره‌های فقهی تکافل از عقود معهود بیان‌شده در فتاوی بیمه‌ای این گروه از فقهای امامیه با توجه به شباهت آنها با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل است.روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی– تحلیلی، با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مطالعة سندی انجام گرفته است. جامعة آماری این پژوهش نیز فتاوی مراجع و نظرات فقهای امامیه است.یافته‌ها: برخی از فقهای امامیه، وجه شرعی بیمه را با عقود صلح، مضاربه، هبة معوض و ... تأمین می‌کردند که این عقود، شباهت‌هایی با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل دارند.نتیجه‌گیری: با استخراج انگاره‌های فقهی تکافل از عقود معهود بیان‌شده در فتاوی فقهای امامیه و مقایسة آنها با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل می‌توان گفت که وجود عقودی مانند صلح معوض، هبة مشروطه، شرکت، مضاربه و ... در نظرات و فتاوی بیمه‌ای فقهای امامیه پذیرفته و تکرار شده و وجود شباهت‌هایی میان فتاوی فقهای امامیه و الگوهای تکافلی انکارناپذیر است. همچنین، عده‌ای از فقها علاوه‌براینکه عقد بیمه را تصحیح کرده‌اند، اضافه کردن مواردی مانند سود رساندن به مشتریان را به این منظور جایز دانسته‌اند، که هرچند با اصول بیمه‌ای رایج منطبق نیست، ولی منطبق بر اصول تکافل است.بر این اساس می‌توان گفت که گویی علمای امامیه از همان ابتدای ورود بیمه به جوامع اسلامی، برخی از انگاره‌های تکافل را در فتاوی بیمه‌ای خود بیان کرده‌اند، اما چون اکثر آنها، عقد بیمه را در قالب عقدی مستقل مشروع می‌دانستند، اقبالی ازسوی فقها و بیمه‌گران به این انگاره‌های تکافلی صورت نگرفته است.
